نشریه علم و مهندسی سرامیک
دوره 10، شماره 4 - ( زمستان 1400 )
جلد 10 شماره 4 صفحات 17-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hadian Dehkordi M, Omrani B. Technical Features of Safavid White and Blue Glaze: Experimental Studies on the Samples Discovered from the Vault Related to Mosque-Madrassa of Sultan Hassan in Tabriz. Iranian Journal of Ceramic Science & Engineering 2022; 10 (4) :1-17
URL: http://ijcse.ir/article-1-841-fa.html
URL: http://ijcse.ir/article-1-841-fa.html
هادیان دهکردی منیژه، عمرانی بهروز. ویژگی‌های فنی لعاب‌های آبی و سفید صفوی: مطالعات آزمایشگاهی بر روی نمونه‌های مکشوفه از گنبدخانه مسجد جامع سلطان حسن تبریز. علم و مهندسی سرامیک. 1400; 10 (4) :1-17
1- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، m.hadian@richt.ir
2- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
2- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
چکیده: (2923 مشاهده)
مجموعۀ عمارت نصریه (ساخته 882 ه.ق) که به نام‌های مسجد جامع سلطان حسن و مسجد و مدرسه حسن پادشاه نیز معروف است، به همراه اکثر بناهای تاریخی تبریز در زلزله 1194 هجری قمری تخریب شدند. در گمانه‌زنی‌های سال 1385 در این مجموعه دو قطعه چینی آبی و سفید طی خاکبرداری گنبد خانۀ مسجد جامع سلطان حسن کشف شد. از آنجا که شهر تبریز به لحاظ موقعیت جغرافیایی یک مرکز تجاری مهم در مسیر راه ابریشم شناخته شده و نقش مهمی در گسترش ارتباطات با آسیای شرق دور و خصوصا چین داشته، به همین دلیل یکی از کالاهای مورد تقاضای چین در ایران و تبریز چینی‌های آبی و سفید بوده است. لذا اصالت و منشاء دو قطعه سفال مکشوفه از نظر دورۀ تاریخی و محل ساخت آنها سوالات اصلی این تحقیق هستند. برای پاسخ به این سوالات از روش‌های آزمایشگاهی سالیابی ترمولومینسانس (TLD)، میکروسکوپ الکترونی (FE-SEM/EDS) و پتروگرافی استفاده شد. علاوه بر این نقوش و نشانه‌های روی این سفال‌ها با نمونه‌های مشابه و شاهد مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. نتایج بدست آمده از این مطالعات نشان می‌دهد سفالینه‌های مورد مطالعه مربوط به اواخر دورۀ صفوی (1058-1050 هجری شمسی) هستند. طبق نتایج پتروگرافی و تجزیه عنصری این دو نمونه چینی با معدن خاک رس زنوز واقع در شمال غرب تبریز نشان می‌دهد احتمال استفاده از خاک این منطقه برای ساخت این سفالینه‌ها را زیاد است. همچنین لعاب این سفال‌ها از نوع زیر رنگی و قلیایی بوده و عناصر سازندۀ رنگدانه‌ی آبی آنها کبالت و آهن و رنگ آبی روشن یا خاکستری در آنها از عناصر کروم، کبالت و آهن تشکیل شده است. بر اساس درصد بالای آهن در این رنگدانه‌ها همچنین درصد کم آلومینیم در آنها می‌توان نتیجه گرفت که برخلاف سفال‌های ساخته شده در چین که جوهر رنگ آبی آنها آلومینات کبالت است جوهر آبی در این نمونه‌ها از نوع سیلیکات کبالت می‌باشد. شکل و فرم نشان پشت یکی از این سفالینه‌ها از نوع «نشان‌های ویژه» است که سفالگران دوره‌ی صفوی روی تولیدات کارگاه خود نقش می‌زدند. نقوش روی یکی از سفال‌ها (دارای نشان) از نوع گیاهی، حیوانی و هندسی و با ظرافت بیشتر به رنگ آبی تیره و خاکستری است، در حالیکه نقش قطعه سفال دوم از نوع انسانی (روایتی) با رنگ آبی تیره و روشن است. در مجموع می‌توان گفت این سفالینه‌ها در دوره صفوی هستند که به احتمال زیاد در تبریز ساخته شده‌اند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
كاشي، چيني، لعاب، رنگدانه و جوهر
دریافت: 1400/4/13 | پذیرش: 1400/6/20
دریافت: 1400/4/13 | پذیرش: 1400/6/20
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |